Το πρώτο πράγμα που μάθαμε να φοβόμαστε όταν είμασταν παιδιά ήταν το σκοτάδι.Εαν γι'αυτό ευθύνεται η συγχωρεμένη η γιαγιά,που με την πρώτη υποψία σκοταδιού άρχιζε να φωνάζει “έλα μέσα γρήγορα,μην σε πάρει ο αράπης” ή η γενετική μνήμη του είδους μας από την εποχή των σπηλαίων, που η έλευση του σκοταδιού σήμαινε δεκάδες κινδύνους για τον κακομοίρη Νεάντερταλ,είναι κάτι που σηκώνει πολλή κουβέντα.Βέβαια μεγαλώνοντας, καταλάβαμε πως ο συγκεκριμένος φόβος,καμμία σχέση δεν έχει με τον φτωχό Νιγηριανό που πουλάει CD για να ζήσει,παρ'όλα αυτά δεν πάψαμε ποτέ να αισθανόμαστε άβολα στην απουσία επαρκούς φωτισμού.Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για την προσωποποίηση αυτού του αρχέγονου φόβου,στην μορφή ενός μυστηριώδους αγνώστου.Είναι ο ίδιος άγνωστος,που όλοι έχουμε συναντήσει σε κάποιο σκοτεινό δρόμο αργά την νύχτα,φέρνοντας τις αισθήσεις μας σε επιφυλακή,και προκαλώντας μας μια βαθιά ανησυχία.Την ίδια ανησυχία που έχουμε αναγνωρίσει στα μάτια της άγνωστης κοπέλας, που τυχαία συναντήσαμε στον ίδιο σκοτεινό δρόμο. Τι είναι αυτό τελικά που πυροδωτεί το συγκεκριμένο είδος φόβου,και γιατί το συγκεκριμένο αρχέτυπο στοιχειώνει το συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας τις τελευταίες χιλιάδες χρόνια;Σκιερός, μπαμπούλας,αράπης(όχι,η γιαγιά δεν ήταν ρατσίστρια,άλλο εννοούσε),δράκος,boogeyman,ogre. Δεν υπάρχει κουλτούρα ή ιστορική περίοδος που να μην συναντάμε την συγκεκριμένη φοβία ή κάποια ενσάρκωσή της.Αν κάναμε μια ιστορική αναδρομή,θα μπορούσαμε να γράψουμε σελίδες επι σελίδων,με αναφορές στο συγκεκριμένο θέμα.Θα σταθούμε όμως σε μια χρονική περίοδο η οποία ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την δημιουργία ή αναβίωση μύθων και θρύλων,που συνεχίζουν να επιβιώνουν ακόμη και σήμερα,εντασώμενοι στο πλαίσιο της νεομυθολογίας,αστικής και μη.Μιλάμε φυσικά για τον μεσαίωνα. Και φυσικά τα παραμύθια του,τα οποία επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας σε ποιό εξευγενισμένη μορφή βέβαια. Ένας κοινωνιολόγος θα υποστήριζε πως τα εν λόγω μυθεύματα,ήταν ένα σύστημα ασφαλείας των τότε κοινωνιών,ώστε να αποτρέψουν τα παιδιά και ιδιαίτερα τα νεαρά κορίτσια,από το να απομακρύνονται από τους οικισμούς(βλέπε,ο κακός ο λύκος)και να περιφέρονται στα τριγύρω επικίνδυνα δάση.Αλλά είναι μόνο αυτό;Και σε τι άλλο συνέβαλε η συγκεκριμένη χρονική περίοδος,εκτός από το ανελέητο κυνήγι των κατά τα αλλά, συμπαθών τετράποδων;Μα στην δημιουργία στρατιών από λογοτέχνες που έγραψαν για τέτοια θέματα,και βέβαια στην τροφοδοσία με υλικό,μιας ποιό σύγχρονης βιομηχανίας ονείρων(ναι,στο Hollywood αναφερόμαστε).
Το οποίο με την σειρά του έχει βάλει το λιθαράκι του(ογκόλιθος για την ακρίβεια) στην συντήρηση παλαιών,αλλά και στην δημιουργία νέων μύθων.Από τον κλασσικό πλέον Dracula,και τον Freddy Kruger(Εφιάλτης στον δρόμο με τις λεύκες),μέχρι το Ωτο-Στοπ του τρόμου(The Hitcher)του Rutger Hauer και τον Σιωπηλό καβαλάρη(Pale Rider)του Clint Eastwood(μοναδική περίπτωση “σκοτεινού”,φιλικού προς τον άνθρωπο).Επιστρέφοντας στον μεσαίωνα,θα αναρωτηθούμε τι το ιδιαίτερο είχε η συγκεκριμένη περίοδος.Μα σκοταδισμό,δεισιδαιμονία, θρησκευτικό φανατισμό,και τον Σούπερ-σταρ της εποχής να κάνει τις εμφανίσεις του με αξιοζήλευτη συχνότητα(ναι,τον γνωστό-άγνωστο,εννοούμε).Περνώντας στην Αναγέννηση,και κατόπιν στην βιομηχανική επανάσταση,με κορυφαία εκπρόσωπο την Βικτωριανή Αγγλία,παρατηρούμε πως ταυτόχρονα με την καθημερινότητα,και την τεχνολογία,εξελήχθηκαν και οι μύθοι και θρύλοι-στην ουσία αστικοποιήθηκαν.Έτσι η αρχέγονη φιγούρα του μπαμπούλα,πήρε την μορφή ημι-ιστορικών ή ημι-θρυλικών αν θέλετε,χαρακτήρων όπως ο Τζακ ο Αντεροβγάλτης ή ο Spring Heel Jack.
Φτάνοντας λοιπόν στην εποχή μας,παρατηρούμε πως ανάλογα με την ιστορική περίοδο,τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τις εκάστωτε δοξασίες,ο μύθος αλλάζει μορφή προσαρμοζώμενος με την κουλτούρα και την καθημερινότητα μας.
Έχοντας πάψει από καιρό να ζούμε σε οικισμούς στις παρυφές απέραντων δασών,και μια και η Ιερά Εξέταση αποτελεί πλέον εφιάλτη του παρελθόντος,ο Κακός Λύκος και ο εξαποδώ,έπρεπε με την σειρά τους να προσαρμοστούν στην νέα εποχή,εαν ήθελαν να συνεχίσουν να στοιχειώνουν την ανθρώπινη φαντασία.Και σε αυτό βοήθησε τόσο η σύγχρονη λογοτεχνία,όσο και η βιομηχανία του θεάματος,όπως ήδη έχουμε αναφέρει.Με αιχμή του δόρατος τους σύγχρονους αστικούς θρύλους(Urban Legends),και τις συνεχώς αναπτυσόμενες θεωρίες συνωμοσίας,δεν ήταν και ιδιαίτερα δύσκολο.Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι οι περίφημοι Άντρες με τα Μαύρα(Men in Black).Συνδιάζοντας την αρχέγονη σκοτεινή φιγούρα με την άγνωστη προέλευση και την εξίσου άγνωστη αντζέντα, και την UFO κουλτούρα,και καταφέρνοντας σε κάθε υποτιθέμενη εμφάνισή τους,να αφήνουν πίσω τους μια αίσθηση απειλής και μεταφυσικού,έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν τον δικό τους μύθο,τον οποίο έχουν τιμήσει τόσο η τηλεόραση όσο και το σινεμά.Από τους Ξένους της “Σκοτεινής Πόλης”(Dark City),και τους Observers(Παρατηρητές)του Fringe,μέχρι την θρυλική τριλογία του Matrix και τον Agent Smith,οι ΜΙΒ και ο μύθος τους έδωσαν νέα διάσταση στην σκοτεινή υπερφυσική οντότητα,με την άγνωστη φύση και τα ακόμα ποιό άγνωστα κίνητρα.
Ο κατάλογος είναι τεράστιος.Το να αναφερθούμε σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά,θα ταίριαζε περισσότερο σε έρευνα για την συγγραφή βιβλίου,παρά σε ένα μικρό κείμενο όπως το παρόν.
Αξίζει ωστόσο να επισημάνουμε την διαφοροποίηση στην συμπεριφορά και τον χαρακτήρα της εν λόγω οντότητας,ανάλογα με τον εκάστωτε μύθο,ή την κινηματογραφική προσαρμογή του.Έτσι σε κάποιες περιπτώσεις ο “Σκοτεινός”συμπεριφέρεται σαν πνεύμα εκδίκησης,κάτι σαν Άγγελος-εκδικητής δηλαδή(Darkman,Το κοράκι κλπ.)σε κάποιες άλλες σαν γνήσια διαβολική οντότητα(Dracula,Hellraiser)ενώ σε άλλες περιπτώσεις η παρουσία του έχει καθαρά προειδοποιητική μορφή(Mothman,Black Dog).Ιδιαίτερα η τελευταία περίπτωση(Black Dog-Μαύρος Σκύλος)αξίζει ιδιαίτερης προσοχής,καθώς είναι από τις περιπτώσεις που το συγκεκριμένο ον έχει την μορφή ζώου,και επίσης αποτελεί ένα θαυμάσιο παράδειγμα,του πως ένας παλιός θρύλος της Ιρλανδίας βρήκε την θέση του στον σύγχρονο κόσμο,εντασώμενος στην υπο-κουλτούρα των Αμερικανών φορτηγατζήδων(Φαινόμενο Black Dog).Στο συγκεκριμένο θέμα ίσως αναφερθούμε εκτενέστερα κάποια στιγμή στο μέλλον.Και για να είμαστε δίκαιοι,δεν ευθύνεται μόνο η βιομηχανία του θεάματος για την συντήρηση και διάδοση των σύγχρονων μύθων και θρύλων,αλλά και το ίδιο το διαδίκτιο.Ο αριθμός των αναφορών και των συμβάντων κυριολεκτικά ζαλίζει.Αν κάποτε η διάδοση ιστοριών και θρύλων,ήταν δουλειά των βάρδων και των παραμυθάδων,σήμερα είναι δουλειά του Internet.Το οποίο με την σειρά του έχει καταφέρει να δημιουγήσει την δική του αστική μυθολογία,με τρανό παράδειγμα την παραφιλολογία που έχει προκύψει από την διάδοση βίντεο, που υποτίθεται πως αποδεικνύουν την ύπαρξη μιας άγνωστης οντότητας, τα αποκαλούμενα “Χρονίρ”(πιθανόν, μια ποιό high-tech εκδοχή του “Σκοτεινού”.
............Εωσφόρος και Μπαμπούλας,Κακός Λύκος και ΜΙΒ,Δράκουλας και Χρονίρ, τελικά ποια είναι η φύση αυτής της διαχρονικής μυστηριώδους ύπαρξης;Είναι απλά η ενσάρκωση του ανθρώπινου φόβου για το άγνωστο και το σκοτάδι,ή κάτι περισότερο;Είναι πλάσμα της ανθρώπινης φαντασίας ή μια αρχέγονη ύπαρξη η οποία μεταλλάσεται,εξελίσσεται, και επιστρέφει με διαφορετική μορφή για να στοιχειώσει τα όνειρα και τους εφιάλτες μας;Έχει υπόσταση στον φυσικό κόσμο, ή κρύβεται βαθιά στον ανθρώπινο ψυχισμό,περιμένοντας την ευκαιρία να εκδηλωθεί ενσαρκώνοντας όλα αυτά που μας τρόμαζαν όταν είμασταν παιδιά;Εντάξει, και λίγο μεγαλύτεροι από παιδιά,παραδεχτείτε το...
Την επόμενη φορά λοιπόν,που θα συναντηθείτε με έναν άγνωστο σε έναν έρημο νυχτερινό δρόμο,αναρωτηθείτε ποιός από τους δυό σας αντιπροσωπεύει την σκοτεινή πλευρά.Ίσως εκπλαγείτε όταν αντιληφθείτε ότι για την τρομαγμένη κοπελίτσα στο απέναντι πεζοδρόμιο,μάλλον είστε εσείς.Άλλωστε όλοι κουβαλάμε το προσωπικό μας σκοτάδι.Και ο “Σκοτεινός” είναι εκεί για να μας το θυμίζει...
hawkeye1
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου